Op 4 april 2019 verscheen in het Belgisch Staatsblad een wet die in het Wetboek van economisch recht drie sets van nieuwe regels invoert voor relaties tussen ondernemingen (b2b). Ze hebben betrekking op onrechtmatige contractuele bedingen, misbruik van de zogenaamde economische afhankelijkheid van een onderneming en oneerlijke marktpraktijken tussen ondernemingen. Deze wet heeft belangrijke gevolgen voor de contractpraktijk en de bedrijfsvoering van ondernemingen. Hierna schetsen we kort de krachtlijnen van de nieuwe wet, met een focus op de nieuwe regeling voor de onrechtmatige bedingen in overeenkomsten tussen ondernemingen.
Onrechtmatige contractuele bedingen
Ondernemingen mogen in hun contracten met consumenten al enige tijd geen bedingen meer inlassen die een kennelijk onevenwicht in het nadeel van de consument doen ontstaan tussen de rechten en plichten van partijen. Een vergelijkbare toepassing inzake onrechtmatige bedingen wordt nu ingevoerd voor contracten tussen ondernemingen onderling.
Voortaan zal ook in b2b-contracten een contractueel beding onrechtmatig en verboden zijn wanneer het, al dan niet in samenhang met andere bedingen, een kennelijk onevenwicht schept tussen de rechten en plichten van de partijen. De benadeelde onderneming kan een dergelijk onrechtmatig beding laten vernietigen.
Dit algemeen geformuleerd verbod gaat gepaard met twee lijsten van specifieke categorieën van bedingen. Op de zwarte lijst zijn de bedingen opgenomen die onrechtmatig en verboden zijn. Voor overeenkomsten tussen ondernemingen is er ook een zogenaamde grijze lijst. Deze worden vermoed onrechtmatig en verboden te zijn, maar het tegenbewijs kan worden geleverd.
Op de zwarte lijst staan bedingen die ertoe strekken:
1. te voorzien in een onherroepelijke verbintenis van de andere partij terwijl de uitvoering van de prestaties van de onderneming onderworpen is aan een voorwaarde waarvan de verwezenlijking uitsluitend afhankelijk is van haar wil;
2. de onderneming het eenzijdige recht te geven om een of ander beding van de overeenkomst te interpreteren;
3. in geval van betwisting, de andere partij te doen afzien van elk middel van verhaal tegen de onderneming; of
4. op onweerlegbare wijze de kennisname of de aanvaarding van de andere partij vast te stellen met bedingen waarvan deze niet daadwerkelijk kennis heeft kunnen nemen vóór het sluiten van de overeenkomst.
De grijze lijst bevat bedingen die ertoe strekken:
1. de onderneming het recht te verlenen om zonder geldige reden de prijs, de kenmerken of de voorwaarden van de overeenkomst eenzijdig te wijzigen;
2. een overeenkomst van bepaalde duur stilzwijgend te verlengen of te vernieuwen, zonder opgave van een redelijke opzegtermijn;
3. zonder tegenprestatie het economische risico op een partij leggen indien die normaliter op de andere onderneming of op een andere partij bij de overeenkomst rust;
4. op ongepaste wijze de wettelijke rechten van een partij uit te sluiten of te beperken in geval van volledige of gedeelde wanprestatie of gebrekkige uitvoering door de andere onderneming van een van haar contractuele verplichtingen;
5. onverminderd artikel 1184 van het Burgerlijk Wetboek, de partijen te verbinden zonder opgave van een redelijke opzegtermijn;
6. de onderneming te ontslaan van haar aansprakelijkheid voor haar opzet, haar zware fout of voor die van haar aangestelden of, behoudens overmacht, voor de niet-uitvoering van de essentiële verbintenissen die het voorwerp van de overeenkomst uitmaken;
7. de bewijsmiddelen waarop de andere partij een beroep kan doen te beperken; of
8. in geval van niet-uitvoering of vertraging in de uitvoering van de verbintenissen van de andere partij, schadevergoedingsbedragen vast te stellen die kennelijk niet evenredig zijn aan het nadeel dat door de onderneming kan worden geleden.
Deze bedingen zullen voor heel wat discussies zorgen. U dient derhalve uw contracten grondig te laten nakijken.
Als een onderneming beweert benadeeld te zijn door een beding dat op de grijze lijst staat, is het aan haar medecontractant om het tegenbewijs te leveren dat dit beding in het concrete geval niet onrechtmatig is en dus geen kennelijk onevenwicht tussen de rechten en verplichtingen van de partijen creëert.
De nieuwe regels inzake de onrechtmatige bedingen zijn niet van toepassing op financiële diensten en op overheidsopdrachten en de overeenkomsten die eruit voortvloeien, maar bepaalde wetsbepalingen kunnen daarop wel van toepassing worden verklaard door een koninklijk besluit.
Let op, bij een hernieuwing na 1 november 2020 is de nieuwe wetgeving van toepassing.
De nieuwe regels inzake de onrechtmatige bedingen treden in werking op de eerste dag van de negentiende maand, die volgt op deze waarin de wet in het Belgisch Staatsblad wordt bekendgemaakt, dus op 1 november 2020, maar alleen voor de overeenkomsten gesloten, hernieuwd of gewijzigd na die datum van inwerkingtreding. De nieuwe bepalingen zijn bijgevolg niet van toepassing op de overeenkomsten die nog lopen op de datum van inwerkingtreding.
Voor meer informatie omtrent dit topic, aarzel niet om Leif Maris te contacteren.